Монголчууд бусад зарим орны хүмүүстэй харьцуулахад гадаад хэлийг хурдан сурч, орчиндоо хурдан дасдаг гэдэг. Бас монголчууд гадаадад сурахдаа ч сургуульдаа нэлээд сайн оюутнуудын тоонд ордог ч гэж ярьдаг. Өөрөөр хэлбэл, монголчууд өөрсдийгөө их ухаантай гэж магтах “дуртай”.
Би өмнө нь хүмүүсийн тэгж ярихыг сонсоод их гайхдаг байсан л даа. Харин одоо яагаад гэдгийг нь бараг гадарлаж байна.
Монголчууд хэлний авъяастай байдгийн эхний шалтгаан: Монгол хэл өөрөө бараг дүрэмгүй шахам хэл. Нэг өгүүлбэрийг өгүүлбэрийн гишүүдийнх нь байрыг солиод хэдэн янзаар ч хэлсэн яг л нэг утга илэрхийлдэг. Харин бусад гадаад хэл ингэхийг зөвшөөрдөггүй. Учир нь нэг бол утга нь шал өөр болоод явчдаг. Эсвэл өгүүлбэрийн бүтэц нэг тогтсон маш хатуу дүрэмтэй байдаг. Жишээ болгоод нэг өгүүлбэр авъя л даа: Би дэлгүүрээс талх авсан. Энэ өгүүлбэрийг 3 янзаар хэлж болно. Бас өөрөөр: Дэлгүүрээс би талх авсан. Талх би дэлгүүрээс авсан.
Ганцхан үйл үгийг байранд нь үлдээгээд бараг бусад бүх гишүүдийн байрыг солиод байхад утга нь хадгалагдаж л байгаа биз. Зөвхөн сүүлийн тохиолдолд гол санаа нь талх биш харин дэлгүүр гэдэг дээр төвлөрч байгаа болохоос эхний 2 тохиолдолд яг л ижил утгатай. Заавал өгүүлбэрийн эзэн 1-р байранд байна энэ тэр гэсэн хатуу дүрэмгүй учраас их уян хатан ч гэх юмуу амархан ч юм шиг хэл.
Монгол хэлний онцлог өөрөө ийм болохоор бусад эх хэл нь өгүүлбэрийн хатуу дүрэмтэй хэлтэй орнуудын хүмүүсийг бодвол хэлнийх нь дүрмийг ойлгоход илүү амархан байдаг бололтой. Тухайлбал, яг нэг өгүүлбэрийн гишүүдийн байрлалын тогтсон дүрэмтэй хэлтэй хүмүүс өөр хэл сурахад хэлд орсон цагаас нь тархинд нь тогтчихсон тэр эх хэлнийхээ дүрмийнхээ хажуугаар өөр хэлний дүрмийг ойлгоход маш том бэрхшээл гардаг гэсэн үг л дээ. Харин монгол хэл их “эрх чөлөөтэй” “дүрэмгүй” хэл болохоор өөр ямар ч орны хатуу дүрмийг ойлгохын тулд өөрийнхөө монгол хэлнийхээ дүрэмтэй жишиж ойлгох гэж тэгтлээ их зүдэрдэггүй гэсэн үг л дээ.
Хоёр дах шалтгаан нь: Монгол хэл 35 үсэгтэй. Эдгээр үсэгнүүдийн авианууд бараг ихэнх хэлэнд байдаг авиаг яг ижил аялгаар биш ч ямар нэг хэмжээгээр агуулж байдаг. Зарим орны хүмүүст “р” авиа байдгүйгээс ийм авиаг хэлэх хэцүү байдаг байхад зарим нь “х, ц, ш, ө, ү, л, ф, ё, е” авиануудтай төстэй авиаг хэлэхэд бэрхшээл учирдаг нь миний хамт сурч байгаа бусад оюутнуудаас надад ажиглагдсан. Мөн орон болгон өөрийн гэсэн хэлний өвөрмөц дуудлагатай байдгаас болоод тодорхой хэмжээгээр тэр аялга нь давхар хэлэгдээд байдаг юм байна билээ. Харин монголчуудын хувьд их тод хэллэгтэйгээр ярьдаг учраас дуудлаганы тал дээр бусад орны хүмүүстэй харьцуулахад тун бага бэрхшээл учирдаг.
Өөр нэгэн монголчууд гадаадад ирээд орчиндоо хурдан дасаад сайн сураад байдаг шалтгаан нь монголчуудын өөрсдийн олон мянган жилийн турш өдийг хүртэл хадгалагдан ирсэн өвөрмөц соёл, сэтгэлгээнд байдаг юм байна гэж надад санагдсан. Тийм ч учраас монголчууд бид олон зууны туршид нэгэн хотод төвлөрч иргэншиж суурьшиж ирсэн ард түмнийг бодвол аливаа ямар нэг хууль дүрэм, иргэншилд баригдалгүй, нэг газар байнга суурьшилгүй нүүж сууж амьдарч ирсэн өөрийн өвөрмөц сэтгэхүйтэй ард түмэн билээ. Тиймдээ ч илүү сэргэг тархитай, ямар нэг юманд хүлэгдээгүй баригдаагүй сэтгэлгээтэй. Ямар сайндаа л монголд хууль үйлчилдэггүй шалтгаан нь энэ. Тэгж хууль дүрэм энэ тэрд захирагдаж сураагүй хүмүүс болохоор хүн болгон дур дураараа их бага ямар нэг хэмжээгээр дүрмээ зөрчөөд яваад явдаг хэнэггүй нөхдөө гэж. Сахиулдаг сахидаг ялгаагүй бүгд л.
No comments:
Post a Comment